1. GENEL OLARAK
İkamet izni, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanununa (YUKK’a) göre Türkiye’de kalmak üzere verilen izin belgesini ifade etmektedir. Yetkili makamlar tarafından düzenlenen bu izin belgesi yabancıya ülkemizde belirli bir süreliğine ve belirli bir yerde yaşama hakkı sağlamaktadır. Kamusal düzenin sağlanması ve korunması açısından önem arz eden ikamet izni; yabancının talepte bulunması, istenilen evraklarla başvurması ve talepte bulunduğu ikamet izni türünde şartları taşıması halinde düzenlenmektedir.
İkamet izni, yabancı uyruklu olup Türkiye’de ikamet etmek isteyen kişilere verilen izin belgesidir. Ülkemizde vize veya Uluslararası sözleşmeler gereğince hamili oldukları pasaportlarının vize muafiyetinin tanıdığı süreden ya da doksan günden fazla kalmayı hedefleyen yabancıların, şartlarını taşıdığını düşündüğü ikamet izni türüne müracaatta bulunmaları zorunludur. Başvurusunu tamamlayan yabancılar sistem tarafından belirlenen randevu gününde, yaşamak istedikleri ilde bulunan il/ilçe göç idaresi müdürlüğünde hazır bulunmalıdırlar. Geçerli bir mazereti olmaksızın randevu gününde il/ilçe göç idaresi müdürlüğünde hazır bulunmayan yabancılar, hiç başvuruda bulunmamış sayılırlar.
Ülkemizde yabancılara verilen birden çok ikamet türü mevcut olup her biri kendi içerisinde farklı özelliklere sahiptir. Başvurulan ikamet türüne göre belge hazırlanacağından, başvuru türünün doğru belirlenmesi elzemdir. Hatalı yapılacak başvuru türü nedeni ile gerekli evrakların toplanamaması halinde başvuru reddedilir.
2. KANUNİ DAYANAK
6458 sayılı Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 31. maddesinin b bendinde “b) Türkiye’de taşınmaz malı bulunanlar” için özel bir ikamet izni hüküm altına alınmıştır. Aynı kanunun yönetmeliği olan Yabancılar Ve Uluslararası Koruma Kanununun Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik’in 28inci maddesinin 3. fıkrası bu ikamet izni türünün gerekliliklerine değinmiştir.
“3) Taşınmazı bulunan yabancı tarafından yapılan ikamet izni başvurularında; taşınmazın konut olması ve bu amaçla kullanılması gerekir. Ayrıca aile üyelerinin konut üzerinde paylı veya elbirliğiyle mülkiyet hakkına sahip olmaları durumlarında, aile üyeleri de bu bent kapsamında ikamet iznine başvurabilir. Konut üzerinde paylı veya elbirliğiyle mülkiyet hakkına sahip olmayan aile üyeleri için taşınmaz sadece maddi imkânın tespitine dayanak oluşturabilir.”
Kanunda öngörülen şartların tamamlanmış olması durumunda yabancıların Türkiye’de Taşınmaz malı bulunması halinde ikamet izni için başvuruda bulunma hakları mevcut olup bu ikamet izni türüne başvuru hakkı aslen mülkiyet hakkının bir yansımasıdır.
3. 75.000 USD / 50.000 USD KIYMETİNDE BİR TAŞINMAZIN SATIN ALINMASI ŞARTI
Türkiye’de taşınmaz malı bulunanların başvuracağı ikamet iznine başvuru için belli bazı sınırlamalar getirilmiştir. Kıymet açısından yapılan sınırlandırmalar taşınmazın bulunduğu şehrin niteliğine göre değişecek olup son düzenlemeye göre taşınmazın kıymeti büyükşehirlerde 75.000 USD diğer şehirlerimizde ise 50.000 USD şartını sağlamalıdır.
Aşağıdaki listede sıralanan büyükşehirler dışında satın alınacak olan taşınmazların 50.000 USD kıymetinde olmaları taşınmaz sahibinin ikamet iznine başvurabilmesi için yeterli olacaktır. Ancak aşağıdaki listede sıralanan şehirlerden birinde bulunan taşınmazın kıymetinin ise 75.000 USD olması gerekecektir. (Yazımızın devamında satın alınacak olan taşınmazın büyükşehirlerden birinde olduğu ön kabulüyle anlatıma “75.000 USD değer” üzerinden devam edilecektir. Ancak sizin alacak olduğunuz taşınmazın listedeki büyükşehirlerden birinde olmaması durumunda yazımızdaki 75.000 USD bedeli 50.000 USD olarak kabul ediniz. )
Bu kapsamda Türkiye’de toplam 30 adet olup listelenmesi gerekirse şunlardan ibarettir;
Bu ikamet izni türüne başvurulmadan önce bilinmesi gereken bir diğer ayrıntı ise toplam 75.000 USD kıymet şartının tek bir taşınmaz ile sağlanması gerekliliğidir. Kanunda açık bir düzenleme olmamakla birlikte uygulamada kabul edildiği kadarıyla birden fazla taşınmaz ile 75.000 USD değerinin elde edilmiş olması yapılan başvurunun reddiyle sonuçlanacaktır.
Diğer önemli husus ise ikamet izni şartına tabi taşınmazın mesken niteliğinde olmasıdır. Bu anlamda uygulamada konut, villa, daire gibi “mesken” niteliğindeki taşınmazlar kabul edilirken, işyeri, arsa veya arazi olması bu ikamet türü için uygun olmayacağından yapılan başvuru reddedilecektir. Taşınmazın “mesken” niteliğinde olması yeterli olup herhangi bir metrekare sınırlaması yoktur. Hemen bir parantez açarak “mesken” şerhinin zorunlu olması gerekliliğinin ayrıca bağımsız bölüm şartını ihva etmediğini hatırlatmak isteriz. Keza arsa üzerine yapılmış tek villa gibi üst yapılarda bağımsız bölüm aranmayacağı gibi mesken olma şartı aranır.
4. TAŞINMAZIN DEĞER TESPİTİ İŞLEMİ
Satın alınan taşınmazın kanunen aranan değere sahip olup olmadığının tespiti SPK lisanslı Değerleme Uzmanı tarafından, kabul gören hesaplama yöntemleri uygulanmak sureti ile düzenlenecek “Değerleme Raporu” veya “ Ekspertiz Raporu” ile ortaya konulmalıdır. Söz konusu taşınmazın 75.000 USD kıymetinden daha fazla olduğunu kanıtlayan değerleme raporu da randevu gününde başvuru evraklarıyla birlikte İl Göç İdaresine teslim edilecektir.
Değerleme Raporuyla birlikte tapuda gösterilecek olan kıymetin de 75.000 USD değerinden fazla olması gereklidir. Tapuda gösterilecek olan değer Ekspertiz Raporunda takdir edilen değerden farklı olabilecektir. Burada önemli olan tapudaki değer ile Ekspertiz Raporunda belirtilen değerlerin her ikisinin de 75.000 USD’den fazla bir miktar olması gerekmesidir.
5. İKAMET İZNİNE BİRLİKTE BAŞVURU YAPABİLECEK KİŞİLER
Türkiye’de taşınmazı olanların başvurabileceği ikamet izni türüne yalnızca tapuda malik sıfatında olan kişi başvurabilecektir. Başvuranla birlikte ailenin diğer üyelerinin de bu ikamet iznine başvurabilmesi için ise aile üyelerinin konut üzerinde paylı veya elbirliği mülkiyetinin bulunması gereklidir.
Eğer başvuranın eşinin ve 18 yaşından küçük veya bağımlı çocuklarının mülkiyette payı yoksa “Turizm amaçlı kalacaklar” kişilerin başvurduğu ikamet izni türüne başvurabileceklerdir.
Tapunun aile üyeleri dışında biriyle ortak olması halinde ise tapudaki ortaklardan yalnızca biri bu ikamet türüne başvurabilecektir. Tapuda birden fazla malikin kayıtlı olduğu durumda her iki malikin de faydalanması için aile üyeleri olmaları gerekir.
6. TAŞINMAZIN SATILMASI
İl Göç İdaresine yapılacak İkamet izni başvurusu onaylandıktan sonra taşınmaz sahibi ikamet iznine konu daireyi 3. bir kişiye devretmek isteyebilir. Bu durumlarda ikamet izni başvurusu onaylandıktan sonra başvuruya konu olan taşınmazın satışını engelleyici herhangi bir hukuki düzenleme mevcut değildir. Yani ikamet izni başvurusu onaylanan yabancı malik dairesini istediği zaman satabilecek olup bu konuda herhangi bir kısıtlama mevcut değildir.
Dairenin satılması durumunda kazanılmış olan ikamet izni hemen sonlandırılmaz, ikamet izninde verilen izin sürecinin sonuna kadar devam eder. Ancak dairenin satılması halinde başvurucuya ikamet izni için verilen sürenin sonunda ikamet iznini uzatma başvurusunda bulunamayacaktır. Yani konut satılmadığı sürece ikamet izni yenilenip uzatılabilecekken konutun satılması halinde bu yapılamayacaktır. Şartlar sağlanırsa diğer ikamet izni türlerine başvuru mümkündür.
7. YURT DIŞINA ÇIKIŞLAR
Başvurunun yapılmış olması başvurucuya 15 günlük giriş-çıkış hakkı tanıyacaktır. Türkiye’de taşınmazı olanların başvurduğu ikamet izni türünde yapılan başvuru, sonuçlanmadan evvel yurt dışına çıkılmaması önerilir. Ancak başvuran yurt dışına çıkar ve 15 günden uzun bir süre Türkiye’ye dönmemesi halinde Türkiye’ye tekrar girişinde vize hükümleri uygulanacaktır. Bu da sahip olduğu pasaporta göre değişiklik gösterecek kurallar çerçevesinde değerlendirilecektir.
8. 75.000 USD TAŞINMAZ İLE YAPILACAK BAŞVURU SÜRECİ VE USULÜ
Türkiye’de 75.000 USD kıymetinde taşınmazı olanların başvurduğu ikamet izni türünde talep edilecek ikamet süresi 1 veya 2 yıldır. Talep edilmiş olması halinde başvurucuya 1 yıldan 2 yıla kadar ikamet izni verilmesi mümkündür. Verilecek olan iznin süresinin belirlenmesi hususu İl Göç İdaresinin takdir yetkisindedir.
Evrakların hazır olmasının ardından elektronik sistem üzerinden randevu tarihi alınır. Başvuranın bu tarih ve saatte fiziken İl Göç İdaresinde olması gerekmektedir. Başvuruyu incelemeye yetkili memur gerekli görürse evrakların teslimi randevusunda başvurana sorular sorabilecek veya daha sonraki bir tarih belirleyip mülakata çağırabilecektir. Hemen belirtmek gerekir ki bu aşamada işlemi yapmaya yetkili olan memurun onay ve onaya konu kabul süresi bakımından inisiyatifi etkili olacaktır.
Yazan
Av. Simay KISAÇAM